دانلود PDF صفحاتی از کتاب (به همراه فهرست)
اعضای کانون با خرید این کتاب متناسب با مبلغ پرداختی امتیاز کسب میکنند.
دریافت 4 تخفیف ویژه برای استفاده از خدمات متنوع ACEMI
بستهبندیوارسال رایگان
تخفیف ویژه
در شرایط کنونی کشور، پروژههای صنعت ساخت با مجموعهای از چالشهای پیچیده و چندلایه مواجهاند؛ چالشهایی که نهتنها اجرای بهموقع پروژهها را دشوار میکنند، بلکه بقای اقتصادی پیمانکاران و کارفرمایان را نیز تهدید میکنند. نوسانات شدید قیمت مصالح، تغییرات مکرر نرخ ارز، تورم فزاینده و تاخیرهای پیدرپی در پرداختها، فضای کاری این صنعت را بیش از پیش ناپایدار کرده است.
این وضعیت صرفاً مختص ایران نیست؛ در سطح بینالمللی نیز قراردادهای پروژهمحور با ریسکهای اقتصادی و اجرایی متعددی روبهرو هستند. تفاوت اصلی در آن است که بسیاری از کشورها با بهرهگیری از سازوکارهای پیشرفته و بهروز، ابزارهای حقوقی و مالی کارآمدی برای مدیریت تغییرات ایجاد کردهاند. در ایران، هرچند دستورالعملها و بخشنامههایی، بهویژه از سوی سازمان برنامه و بودجه، موجود است، اما این اسناد گاه از نظر دقت، جامعیت و انطباق با واقعیتهای اقتصادی نیازمند بازنگری و بهبود هستند.
این کتاب با بررسی دقیق اسناد داخلی، بهویژه سند رایج سازمان برنامه و بودجه در خصوص تعدیل و مقایسه آن با نمونهها و الگوهای معتبر بینالمللی، نقاط قوت و ضعف هر یک را آشکار میسازد. مخاطب در این مسیر میآموزد چگونه محاسبات تعدیل را بر اساس مقررات داخلی انجام دهد و با روشهای بینالمللی نیز آشنا شود، تا درک روشنی از تفاوتها و کاستیهای موجود به دست آورد. این مقایسه، علاوه بر ارتقای مهارت محاسباتی، زمینهای برای نقد علمی و پیشنهاد بهبود دستورالعملهای داخلی فراهم میآورد.
تمرکز اصلی این اثر بر تعدیل قیمت است؛ ابزاری حیاتی برای حفظ تعادل مالی قراردادها در برابر نوسانات اقتصادی. هرچند در ادبیات قراردادی، مفهوم «تعدیل» میتواند شامل تعدیل زمان نیز باشد اما هدف این کتاب پرداختن دقیق و تخصصی به سازوکارهای تعدیل قیمت است، موضوعی که در عمل بیشترین اثر را بر پایداری و موفقیت پروژهها دارد.
امید است این اثر، با تحلیل دقیق و رویکردی کاربردی، مرجعی تخصصی برای مهندسان مشاور، پیمانکاران، کارفرمایان و فعالان صنعت ساخت باشد و گامی مؤثر در ارتقای مدیریت مالی و قراردادی پروژهها در ایران بردارد.
چرا شناخت مفاهیم و روابط تعدیل اهمیت دارد؟
تعدیل قیمت در پروژههای صنعت ساخت صرفاً یک ابزار حسابداری نیست؛ بلکه یک ابزار حقوقی و راهبردی است که نقش حیاتی در حفظ توازن و تعادل قراردادها دارد. در شرایطی که تورم، نوسانات ارزی و تغییرات غیرقابل پیشبینی در قیمت مصالح و دستمزدها رخ میدهد، غفلت از تعدیل میتواند زیانهای جدی برای طرفین قرارداد به همراه داشته باشد. اهمیت تعدیل قیمت را میتوان در چند نکته اصلی خلاصه کرد:
- حمایت از پیمانکار: تعدیل تضمین میکند که پیمانکار در مواجهه با افزایش هزینهها و تورم، دچار زیان سنگین نشود و توان ادامه اجرای پروژه را حفظ کند.
- حفاظت از کارفرما: وقتی نوسانات اقتصادی شفاف نباشد و سازوکار مناسبی برای تعدیل وجود نداشته باشد، پیمانکار برای جبران ریسک، قیمت بالاتری ارائه میدهد. این افزایش قیمت در نهایت به ضرر کارفرما تمام میشود. اعمال تعدیل میتواند جلوی چنین قیمتگذاری نامتعارف را بگیرد و منافع کارفرما را محافظت کند.
- تداوم اجرای پروژه: اعمال تعدیل موجب میشود اجرای پروژه به شکل پایدار، عادلانه و مطابق با اصول قرارداد ادامه یابد و احتمال بروز اختلافات یا تعلیق کار کاهش یابد.
به عبارت دیگر، تعدیل نه تنها یک سازوکار مالی، بلکه ابزاری برای مدیریت ریسک، تضمین عدالت قراردادی و پایداری پروژه است. این اهمیت به ویژه در پروژههای بلندمدت و پیچیده که نوسانات اقتصادی تأثیر زیادی بر هزینهها دارند، بیشتر نمایان میشود و نقش تعدیل در حفظ تعادل منافع طرفین را برجسته میسازد.
تعدیل در ایران و بینالملل
امروزه پروژههای صنعت ساخت، چه در ایران و چه در سطح بینالمللی، با نوسانات شدید اقتصادی، تورم، تغییرات نرخ ارز و تاخیرهای مکرر در پرداختها مواجه هستند. در چنین شرایطی، نبود سازوکار شفاف و منصفانه برای تعدیل قیمت قراردادها میتواند تعادل مالی پروژهها را برهم زده و منجر به زیان پیمانکار یا کارفرما شود.
در ایران معمولاً تعدیلپذیری هر قرارداد در شرایط خصوصی پیمان تعیین میشود و برای محاسبه آن، دستورالعملهای متعددی ارائه شده است که شناختهشدهترین آنها بخشنامه شماره 101/173073 مورخ 1382/09/15 است.
در سطح بینالمللی، قراردادهای استاندارد مانند فیدیک، سالهاست که سازوکارهای علمی و شفاف برای تعدیل قیمت ارائه میکنند. این سیستمها بر تقسیم عادلانه ریسک و استفاده از فرمولهای جامع و دقیق تأکید دارند. یکی از رایجترین قراردادهای بینالمللی نسخه قرمز فیدیک 2017 است که در بندهایی اختصاصی به موضوع تعدیل قیمتها پرداخته است.
چالشهای تعدیل در ایران چیست؟
اگرچه در ایران، در بخشنامهی شماره 101/173073 به موضوع تعدیل قیمت و رابطهی ضریب تعدیل و مفاهیم مرتبط اشاره شده است، اما مقایسهی این بخشنامه با اسناد بهروز بینالمللی مانند فیدیک قرمز 2017 نشان میدهد که بخشنامههای داخلی، هرچند در برخی موارد مشابه رویکردهای بینالمللی بوده و حتی در برخی موارد دقیقتر و ریزبینانهتر هستند اما از ضعفهای ساختاری قابل توجهی در تعریف و محاسبهی تعدیل برخوردارند. این ضعفها به ویژه در محاسبهی ضریب تعدیل، تعدیل منفی و تعدیل در زمان تاخیرات، باعث بروز اختلافات و ادعاهای اساسی بین پیمانکار و کارفرما میشوند.
از جمله نقاط ضعف اصلی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ناقص بودن تعریف مفاهیم کلیدی مانند زمان شروع کار و شاخصهای تعدیل و...؛
- ابهام در رویهی محاسبهی تعدیل و ضرایب آن، به ویژه در زمان تاخیرات یا در زمان کاهش شاخصها؛
- پیچیدگی در فرایند ارسال و پرداخت صورت وضعیت تعدیل که منجر به ادعاهای خسارت دیرکرد در پرداخت یا تاخیر تادیه میشود؛
- عدم همخوانی شاخصهای تعدیل با واقعیت نوسانات اقتصادی و افزایش نرخ ارز؛
این چالشها منجر به تعارض و اختلاف میان پیمانکاران و کارفرمایان شده و گاهی پروژهها را به بنبست میرساند. این کتاب با هدف پاسخ به این چالشها تدوین شده و به عنوان یک راهنمای جامع، به فعالان صنعت ساخت کمک میکند تا پروژههای خود را با ثبات مالی بیشتری مدیریت کنند.
راهکار این کتاب برای رفع این مشکلات چیست؟
این کتاب با هدف ارائه یک راهنمای جامع برای مدیریت تعدیل قیمت در پروژههای ساخت، اسناد داخلی مرتبط با تعدیل را گردآوری و تحلیل کرده است. این اسناد شامل استفساریهها، بخشنامهها و پرسش و پاسخهای رسمی هستند که طی سالها توسط سازمان برنامه و بودجه صادر شده و معمولاً بهصورت پراکنده در دسترس بودهاند.
گردآوری این مجموعه به خواننده امکان میدهد تا ابهامات موجود در مفاهیم و رویههای داخلی، از جمله زمان شروع کار، نحوه محاسبه ضریب تعدیل، تعدیل منفی و تعدیل در زمان تاخیرات را بهطور شفاف درک کند و از سردرگمیها و اختلافات احتمالی جلوگیری نماید.
در بعد بینالمللی، کتاب با مقایسه رویکردهای داخلی با استانداردهای شناختهشده جهانی مانند فیدیک قرمز 2017، نقاط قوت و ضعف ساختارهای داخلی را تحلیل میکند. این تحلیل زمینهای فراهم میآورد تا پیشنهاداتی کاربردی برای همسوسازی ضریبها و شاخصها، شفافسازی رویه محاسبه و مدیریت ریسکهای احتمالی ارائه شود.
به این ترتیب، فعالان صنعت ساخت قادر خواهند بود اختلافات و تعارضات میان پیمانکار و کارفرما را کاهش دهند و پروژهها را با ثبات مالی و مدیریتی بیشتری پیش ببرند.
چرا موسسه ACEMI صلاحیتدارترین مرجع برای تدوین این کتاب است؟
موسسه مهندسی و مدیریت ساخت علویپور (ACEMI) معتبرترین نهاد تخصصی کشور در حوزه مدیریت ساخت و مدیریت دفتر فنی، بهویژه در زمینههای مدیریت قراردادی و مالی پروژههای صنعت ساخت است. این موسسه با اتکا به پشتوانه علمی، تجربه حرفهای و جایگاه ملی و بینالمللی خود، شایستگی کامل برای تألیف این کتاب را داراست. مهمترین دلایل این صلاحیت عبارتاند از:
- جایگاه حرفهای ملی: موسسه ACEMI با هدف توسعه دانش تخصصی مدیریت ساخت، ارتقای مهارتهای اجرایی و توانمندسازی فعالان پروژه تأسیس شد و امروز بهعنوان مرجع مدیریت ساخت در ایران، نزد مدیران پروژه، مشاوران، پیمانکاران و کارشناسان فنی و حقوقی جایگاهی معتبر دارد.
- پیشگامی در نقشهراه دفتر فنی: این مؤسسه برای نخستینبار در کشور، نقشهراه جامع دفتر فنی را تدوین کرده و با اتکا به آن، آموزشها و ابزارهای بومیشدهای جهت ارتقای عملکرد دفاتر فنی ارائه داده است.
- آموزش نظاممند و تخصصی دفتر فنی: این موسسه با بهرهگیری از مدرسان برجسته و متخصصان باسابقه صنعت، دورههای تخصصی دفتر فنی را بهصورت ساختاریافته و کاربردی برگزار کرده است.
- چهارچوب علمی بومیشده: ساختار علمی این مؤسسه بر پایه منابع معتبر بینالمللی و اسناد رسمی داخلی طراحی شده و در چهار حوزه کلیدی مدیریت پروژههای صنعت ساخت، نقشهراههای متناسب با نیازهای واقعی کشور ارائه داده است.
- اعتبار بینالمللی منحصربهفرد: دکتر سیدمحمدرضا علویپور، بنیانگذار ACEMI، تنها مدرس رسمی دارای صلاحیت از انجمن مدیریت ساخت آمریکا (CMAA) در ایران است؛ افتخاری که این مؤسسه را به تنها مرجع رسمی مورد تأیید CMAA در ایران و خاورمیانه تبدیل کرده است.
- تجربه گسترده در آموزش، پژوهش و اجرا: کارنامهی ACEMI شامل تدریس و تفسیر اسناد داخلی و بینالمللی در حوزههای مدیریت قرارداد، مدیریت تغییرات، مدیریت ادعا و آنالیز تأخیرات است. افزون بر آن، این مؤسسه در تولید محتوای تخصصی، تدوین استانداردها، برگزاری رویدادهای علمی و توسعه ابزارهای نوین مدیریت پروژه نقشی کلیدی ایفا کرده است.
- اعتبار محتوای تولیدی: آثار منتشرشده توسط ACEMI، علاوه بر جامعیت فنی و ساختاری، از نظر حقوقی و قراردادی نیز معتبر بوده و هم در سطح ملی و هم در مقایسه با استانداردهای جهانی، مرجعیت و ارزش راهبردی دارند.
این کتاب برای چه کسانی مناسب است؟
این کتاب با هدف ارائه یک راهنمای عملی و تحلیلی برای مدیریت تعدیل قیمت در پروژههای ساخت، برای گروههای مختلف فعالان صنعت ساخت و پژوهشگران مفید است:
- کارفرمایان و دستگاههای اجرایی: میتوانند قراردادها و پروژهها را با شفافیت مالی و قراردادی بیشتری مدیریت کنند و از بروز اختلافات و دعاوی ناشی از تعدیل قیمت جلوگیری نمایند.
- پیمانکاران و مدیران پروژه: قادر خواهند بود صورتوضعیت تعدیل را بهطور دقیق محاسبه کرده، چالشهای مروبط به پرداخت آن را مدیریت کنند و برنامهریزی مالی پروژهها را بهبود بخشند؛ همچنین امکان پیشبینی ریسکها و کاهش تعارضات با کارفرما فراهم میشود.
- مشاوران و مهندسان مشاور: با تحلیل جامع اسناد داخلی و مقایسه آنها با استانداردهای بینالمللی مانند فیدیک قرمز 2017 میتوانند پیشنهادات و راهکارهای بهینه برای مدیریت پروژهها و مستندسازی قراردادها ارائه دهند.
- کارشناسان دفتر فنی و مالی پروژهها: به راهنمای کاربردی برای محاسبه تعدیل، ثبت و پیگیری صورتوضعیتها و مدیریت مالی پروژهها دسترسی مییابند تا روند پرداختها و گزارشدهی با صحت و سرعت بیشتری انجام شود.
- دانشجویان و پژوهشگران رشتههای مدیریت ساخت و مهندسی عمران: با مطالعه این کتاب آنها با مبانی علمی و عملی تعدیل قیمت، نحوه اجرای آن در ایران و مقایسه با استانداردهای بینالمللی آشنا میشوند که امکان انجام تحقیقات و تحلیلهای کاربردی در حوزه مدیریت ساخت را فراهم میآورد.
به طور کلی، این کتاب برای کسانی که میخواهند چالشهای مالی و قراردادی ناشی از تعدیل قیمت در پروژههای ساخت را شناسایی، تحلیل و مدیریت کند و از بروز اختلافات جلوگیری نماید، مفید و کاربردی است.
وجه تمایز این کتاب چیست؟
این کتاب نسبت به سایر منابع مشابه در حوزه تعدیل قیمت در پروژههای ساخت، دارای چند ویژگی شاخص و متمایزکننده است:
- جامعیت اسناد داخلی: تمامی استفساریهها، بخشنامهها و پرسش و پاسخهای رسمی مرتبط با تعدیل در ایران گردآوری و بهصورت یک مرجع یکپارچه ارائه شدهاند. این جمعآوری به رفع ابهامات و ایجاد درک دقیق از رویههای داخلی کمک میکند.
- تحلیل تطبیقی با استانداردهای بینالمللی: کتاب با مقایسه دقیق اسناد داخلی با استانداردهای جهانی، به ویژه فیدیک، نقاط قوت و ضعف سیستم داخلی را روشن کرده و زمینه ارائه پیشنهادات عملی برای بهبود و همسوسازی با استانداردهای جهانی را فراهم میکند.
- ارائه راهکارهای اجرایی: علاوه بر تبیین مفاهیم و رویهها، کتاب روشهای کاربردی برای محاسبه ضریب تعدیل، مدیریت تعدیل منفی و مقابله با تاخیرات و نوسانات اقتصادی ارائه میدهد که مستقیماً در مدیریت پروژهها قابل استفاده است.
- تمرکز بر کاهش اختلافات و تعارضات: با ترکیب تحلیل اسناد داخلی و بینالمللی و ارائه چهارچوبهای روشن برای تعدیل، این کتاب به کاهش اختلافات میان پیمانکاران و کارفرمایان و پیشگیری از بنبستهای قراردادی کمک میکند.
- کاربرد برای طیف گسترده مخاطبان: این کتاب برای کارفرمایان، پیمانکاران، مدیران پروژه، مشاوران، کارشناسان فنی و مالی و حتی دانشجویان و پژوهشگران طراحی شده و امکان بهرهبرداری عملی برای همه این گروهها فراهم میکند.
- شفافیت و سیستماتیک بودن محتوا: تمامی مباحث با رویکرد تحلیلی، مرحلهبهمرحله و همراه با مثالهای کاربردی ارائه شدهاند تا خواننده بتواند مفاهیم را سریع درک کرده و در پروژههای واقعی به کار ببرد.
